จาก กระแสในโซเชี่ยล เน็ตเวิร์ค ทำให้หน้ากากขาวๆ ที่มาจากใบหน้าของชายคนหนึ่งที่ชื่อว่า “กาย ฟอว์คส์” แพร่หลายออกสู่การเป็นม็อบไล่รัฐบาลกลางถนนอีกครั้ง จากที่แพร่กระจายเป็นรูปโปรไฟล์ของใครต่อใครในโลก facebook อันเป็นนัยถึงการเลือกข้าง และการรณรงค์ในทางการเมืองมาระยะหนึ่งแล้ว บรรดาลุงป้าน้าอา…ชาวบ้านทั่วไปเห็นหน้ากากขาวๆ นี่ หลายคนก็สงสัย เขาใส่กันทำไม? หน้ากากอะไร? ดูหน้าตาออกแนวตัวร้ายมากกว่าดี….มันคืออะไร? หมายความว่าอย่างไร?
ความหมายของหน้ากากสุด ฮิตอันนี้ มาจากใบหน้าของชายคนหนึ่งที่เกิดในสมัยวิคตอเรีย (ค.ศ.1832- ค.ศ.1901) เขาชื่อ กาย ฟอว์กส์ (Guy Fawkes) เป็นชาวแคว้นยอร์คแห่งอังกฤษ เกิดมาในครอบครัว นิกายเชิร์ช ออฟ อิงแลนด์ พ่อตายไปตั้งแต่เขายังเด็ก แม่จึงแต่งงานใหม่กับชายชาวคาทอลิก ฟอว์กส์จึงเปลี่ยนมานับถือคาทอลิกนับแต่นั้น ในวัยหนุ่มฉกรรจ์ไปสมัครเป็นทหารในกองทัพสเปน เข้าร่วมรบใน สงคราม 80 ปี (ระหว่างดัตช์และสเปน) หรือเรียกอีกชื่อว่า สงครามเพื่ออิสรภาพของดัตช์(เนเธอแลนด์) ถือเป็นสงครามศาสนาระหว่างสองนิกายคือ คาทอลิก (สเปน) กับ โปรแตสแตนท์ (ดัตช์) นายฟอว์กส์เป็นทหารฝ่ายสเปน เลยเปลี่ยนชื่อเป็น “กีโด้” (Guido) ซึ่งเป็นภาษาอิตาลี ครั้นพอเลิกเป็นทหาร ก็ไปเข้าร่วมกับกลุ่มคาทอลิกเพื่อปฎิวัติอังกฤษ ในช่วงปี 1604 กีโด้ หรือ กาย ฟอว์กส์ เป็นหนึ่งในผู้สมรู้ร่วมคิดวางแผนระเบิดรัฐสภามหาอำมาตย์ด้วยดินปืน (Gunpowder Plot: แผนดินปืนหรือกบฎดินปืน) เพื่อสังหารคณะรัฐมนตรีทุกคนและลอบปลงพระชนม์กษัตริย์เจมส์ ที่ 1ไปพร้อมกันด้วย นั่นเพราะเจมส์ที่ 1 เป็นเจ้าที่นับถือโปรเตสแตนท์ จึงเสมือนหนามยอกอกของชาวไพร่คาทอลิก (ที่ถูกกดขี่อย่างหนักในขณะนั้น) ซึ่งหากแผนดินปืนสำเร็จ พวกเขาจะสนับสนุน เจ้าหญิงอลิซาเบธ พระธิดาของเจมส์ที่ 1 ซึ่งเป็นคาทอลิกต่างจากพ่อ ให้ขึ้นครองราชย์แทน หลายคนคงรู้เรื่องราวนี้กันมาพอสมควรแล้ว
จริงๆ ในแผนการนี้ ฟอว์กส์ไม่ใช่เป็นแกนนำ คนที่เป็นแกนนำหรือต้นคิดจริงๆ คือ โรเบิร์ต เคเตสบี้ และอย่างที่รู้กันคือ แผนดินปืนล้มเหลวซะก่อน พอแผนแตกเหล่ากบฎก็กระสานซ่านเซ็นไปคนละทิศ มีโดนจับได้ 4 คน รวมทั้งนายฟอว์กส์ ผู้มีหน้าที่จัดหาดินปืนมาระเบิดสภา ทั้งสี่โดนแขวนคอแล้วให้ม้าแยกร่าง ฟอว์กส์ถูกประหารเป็นคนสุดท้าย ว่าไปที่แผนแตกก็เพราะ กาย ฟอว์กส์ นี่แหละที่เผลอไปบอกแผนกับสายลับนาม โอเว่น ที่ขุนนางฝ่ายเจมส์ที่ 1 ส่งมาตีเนียน…พวกเลยซวยกันไปหมด
หลังจากเหตุการณ์นี้ ทุกๆ วันที่ 5 พฤศจิกายนของทุกปี ประชาชนในลอนดอนจะจัดงานเฉลิมฉลองด้วยการจุดพลุไฟในตอนกลางคืน และเรียกวันนี้ว่า “คืนกาย ฟอว์กส์” (Guy Fawkes Night) วัตถุประสงค์ของงานคือ เฉลิมฉลองให้กับการที่ กาย ฟอว์กส์ถูกประหารชีวิตและกษัตริย์เจมส์ ที่ 1 รอดพ้นจากแผนลอบปลงพระชนม์ได้ เขาฉลองกันทุกปีเรื่อยมา และที่ฉลองไม่ได้ไว้อาลัย แต่เขาดีใจที่อ้ายกบฎอย่างกาย ฟอว์กส์ ตายไปซะได้ ทำนองนั้น!
ส่วนที่มาของหน้ากาก กาย ฟอว์กส์ หรือ หน้ากาก V หน้าขาวที่แพร่หลายในขณะนี้ คนใส่จำนวนไม่น้อยเลยที่ใส่กันไปตามกระแส ไม่เคยรู้ประวัติศาสตร์หรือตื้นลึกหนาบางถึงความหมายที่แท้จริงของหน้ากาก นี้อะไรทั้งนั้น คนส่วนใหญ่รู้แค่ว่า หน้ากากนี้มาจากภาพยนต์ฮอลลีวู้ดเรื่อง V for Vendetta ที่ฉายในปี 2006 เป็นหนังร่วมทุนระหว่างอังกฤษกับเยอรมัน กำกับการแสดงโดย เจมส์ แมคเทียค นำแสดงโดย นาตาลี พอร์ตแมน และ ฮิวโก้ วิฟวิ่ง ซึ่งเป็นตัวละครเอกในเรื่องที่มีนามแฝง V มักสวมใส่หน้ากากขาวนี้ในการปฎิบัติการต่อต้านรัฐบาลเผด็จการใน เรื่อง….หน้ากาก V เผยโฉมครั้งแรกในการ์ตูนเล่ม ออกแบบโดย เดวิด ลอยด์ (David Lloyd) ซึ่งได้แรงบันดาลใจมาจากเค้าโครงหน้าของ กาย ฟอว์กส์ สมาชิกกบฎดินปืนนั่นเอง….ปัจจุบันหน้ากาก V ถือเป็นลิขสิทธิ์ตามกฎหมายของ บริษัท วอร์เนอร์ บราเดอร์ส จำกัด
หน้ากากนี้ถูกนำมาใช้ เป็นสัญลักษณ์ของกลุ่มคนนิรนาม (Anonymous)ในการประท้วงทางการเมืองและสังคมหลายครั้งทั่วโลก นัยว่าเพื่อความปลอดภัยของกลุ่มผู้ประท้วง จะได้ไม่เห็นหน้าตาที่แท้จริงให้ต้องเดือดร้อนมีภัยถึงตัว อาทิ การประท้วงตลาดหุ้นสหรัฐฯ หรือ Occupy Wall Street การเคลื่อนไหว Arab Spring (หรือที่จริงควรเรียกว่า Islamic Awakening การตื่นตัวของโลกมุสลิม จะถูกต้องกว่า) ส่วนในเมืองไทยที่ผ่านมา หน้ากากนี้ถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ประท้วงสถานทูตสหรัฐฯ ประจำประเทศไทย ที่มีการวิพากษ์วิจารณ์ประมวลกฎหมายอาญา ม.112 และที่กลุ่มนักศึกษาใช้ประท้วงการนำมหาวิทยาลัยออกนอกระบบ และเมื่อครั้งละคร “เหนือเมฆ” ถูกแบนอย่างไม่มีเหตุผล รวมถึงในครั้งนี้ ที่หน้ากากขาวถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ต่อต้านรัฐบาลเพื่อไทย หรือโดยนัยที่แท้จริงก็คือ เพื่อล้างบาง “ทักษิณ” นั่นเอง
ความจริงก็ไม่ใช่ เรื่องแปลกที่หน้ากากนี้จะถูกนำมาใช้ในการประท้วงทางการเมือง ทว่าหากหยั่งลึกไปถึงความหมายที่แท้จริง ก็จะพบว่า หน้ากากวีสีขาวที่จำลองมาจากใบหน้าของกาย ฟอว์กส์ ผู้ซึ่งเป็นกบฎที่มีเป้าหมายกำจัดคนชั้นสูงชาวโปรแตสแตนท์ในราชสำนักที่ชอบ กดขี่ปราบปรามชาวคาทอลิก เป็นเรื่องของศาสนามากกว่าเหตุอื่น หรืออาจใส่หน้ากากตามเนื้อหาในหนังที่มีรัฐบาลกดขี่ประชาชนก็ได้ แต่ประเด็นคือ พอมามองการใส่หน้ากากประท้วงในบ้านเรา เลยมีคำถามว่า “มันใช่รึ?” มันไปถึง ณ จุดนั้นหรือยัง? เนื่องจากทั้งโลกเขาให้ความหมายต่อการใส่หน้ากากประท้วงทางการเมือง กับรัฐบาลที่ยึดครองอำนาจมาอย่างยาวนาน มีการกดขี่ข่มเหงประชาชน มีการรวบอำนาจทางทหาร คอรัปชั่น เศรษฐกิจตกต่ำ ประชาชนถูกจำกัดเสรีภาพและยากจน ไปจนถึงใส่หน้ากากเพื่อประท้วงการริดรอนเสรีภาพในเรื่องต่างๆ ไม่เกี่ยวกับการเกลียดขี้หน้าใคร หรือเอาไว้ไล่รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตยแต่อย่างใด
หน้ากากวีสี ขาวที่ใส่กันในเมืองไทยนั้นจึงไม่เหมือนที่ใดในโลก โปรดอย่าเอามารวมกันเชียว…หน้ากากที่เราใส่กันทุกวันนั้น มีอยู่แล้วทุกคนตามบทบาทหน้าที่ของแต่ละคน แต่หน้ากากขาวอันนี้สำหรับบางคนเขาเอาไว้ใช้สวมทับหน้ากากแห่งความกลัวและ อคติของตัวเองอีกชั้นหนึ่ง….ใครใคร่ใส่ก็ใส่ เป็นสิทธิของคนๆ นั้น จะถือว่าตามเทรนด์ก็ได้ แต่จะไปเอานิยมนิยายกับความหมายอะไรแบบที่นานาอารยประเทศเขาให้ความหมายกัน ไม่ต้องไปพูดถึงหรอก….Thailand only แคร์ซะที่ไหน ข้าจะหมายความของข้าแบบนี้แหละจะทำไม?!!
อภิรดี จูฑะศร เป็นอดีตผู้สื่อข่าวภูมิภาค (ภาคใต้) นสพ.ผู้จัดการรายวัน อดีตหัวหน้าฝ่ายประชาสัมพันธ์และครีเอทีฟบริษัทบันเทิงยักษ์ใหญ่ 2 ค่ายดังของเมืองไทย ก่อนมารับตำแหน่งบรรณาธิการบริหารนิตยสารในเครือจีเอ็ม กรุ๊ป เป็นอดีตเลขาธิการสมาคมนักข่าวบันเทิงแห่งประเทศไทย เมื่อปี 2546-2548 มีบทบาทร่วมเคลื่อนไหวและรณรงค์ด้านสังคมและสิ่งแวดล้อมเกี่ยวกับการอนุรักษ์ ผืนป่าตะวันตก และต่อต้านการค้าสัตว์ป่าและการทารุณกรรมสัตว์ ตั้งแต่ปี 2541 จนถึงปัจจุบัน เคยเป็นเลขาธิการมูลนิธิ Wildlife และ เป็นกรรมการกิตติมศักดิ์ของมูลนิธิกระต่ายในดวงจันทร์ มีผลงานเขียนทั้งบทความ สารคดี บทกวี เรื่องสั้น และบทสัมภาษณ์คนดังหลายวงการในหน้านสพ.และนิตยสารหลายเล่มตลอดกว่า 25 ปีในแวดวงสื่อสารมวลชน ปัจจุบันเป็นครีเอทีฟ ไดเร็กเตอร์ บ.มีเดีย โร้ด , บรรณาธิการ/ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา นสพ. The Public Post