“โมะห์เซน ฟาครีซาเดะห์” นักวิทยาศาสตร์ด้านการทหารชื่อดังของอิหร่านเสียชีวิตจากการถูกโจมตีชานกรุงเตหะรานเมื่อวันศุกร์ (27 พ.ย.) ที่ผ่านมา หน่วยข่าวกรองตะวันตกมองว่า เขาเป็นผู้บงการความพยายามของอิหร่านในการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์แบบลับๆ
อิหร่านปฏิเสธการส่วนเกี่ยวข้องของฟาครีซาเดะห์ในกิจการดังกล่าวและหรือความพยายามที่จะเสริมสมรรถนะยูเรเนียมสำหรับพลังงานนิวเคลียร์
เรารู้ข้อมูลอะไรบ้างเกี่ยวกับเขา?
เจ้าหน้าที่และผู้เชี่ยวชาญจากตะวันตกเชื่อว่า ฟาครีซาเดะห์มีบทบาทสำคัญในงานของอิหร่านที่ผ่านมา ในการประดิษฐ์คิดค้นวิธีการประกอบหัวรบนิวเคลียร์ที่แอบซ่อนไว้เบื้องหลังโครงการเสริมสมรรถนะยูเรเนียมพลเรือนที่ประกาศไว้ ส่วนอิหร่านปฏิเสธว่าไม่เคยพยายามพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์
เขาอาศัยอยู่ในเงามืด ภายใต้การรักษาความปลอดภัยระดับสูง และไม่เคยออกมาเจอกับผู้ตรวจสอบนิวเคลียร์ของสหประชาชาติ
ฟาครีซาเดะห์ไม่ค่อยปรากฏตัวในที่สาธารณะ และคนนอกอิหร่านมีเพียงไม่กี่คนที่รู้ด้วยความมั่นใจว่าเขาหน้าตาเป็นอย่างไร นับประสาอะไรกับการได้พบเขา
เขาเป็นนักวิทยาศาสตร์ชาวอิหร่านเพียงคนเดียวที่ได้รับการเสนอชื่อใน “การประเมินขั้นสุดท้าย” ของสำนักงานพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศประจำปี 2015 สำหรับคำถามเปิด (open questions) เกี่ยวกับโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่านและว่ามีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระเบิดหรือไม่
รายงานของหน่วยเฝ้าระวังการไม่แพร่ขยายอาวุธนิวเคลียร์ของสหประชาชาติกล่าวว่า เขากำกับดูแลกิจกรรมต่างๆ “เพื่อสนับสนุนมิติทางทหารที่เป็นไปได้สำหรับโครงการนิวเคลียร์ [ของอิหร่าน]” ภายใต้แผนที่เรียกว่า AMAD
รายงานของ IAEA ปี 2011 ระบุว่าเขาเป็น“ เจ้าหน้าที่บริหาร” ของแผน AMAD ซึ่งเป็นบุคคลสำคัญในการทำงานของอิหร่านที่ต้องสงสัยในการพัฒนาเทคโนโลยีและทักษะที่จำเป็นสำหรับระเบิดปรมาณู และชี้ว่าเขาอาจยังมีบทบาทในกิจกรรมดังกล่าว
นอกจากนี้อิสราเอลยังอธิบายแผน AMAD ว่าเป็นโครงการอาวุธนิวเคลียร์แอบแฝงของอิหร่าน และกล่าวว่าตนได้เข้าถึงคลัง “เอกสารข้อมูล” นิวเคลียร์ของอิหร่านจำนวนมากซึ่งมีรายละเอียดการทำงานของมัน
ในการนำเสนอทางโทรทัศน์เกี่ยวกับ “เอกสารข้อมูล” นี้เมื่อเดือนเมษายนปี 2018 นายเบนจามิน เนทันยาฮู นายกรัฐมนตรีอิสราเอล ได้กล่าวถึงชื่อของฟาครีซาเดะห์ว่าเป็นผู้นำ ในสิ่งที่เขาอธิบายว่า เป็นงานอาวุธนิวเคลียร์ลับที่ดำเนินการภายใต้หน้ากากของโครงการพลเรือน
เนทันยาฮูกล่าวอ้างถึงเอกสารข้อมูลที่เป็นหลักฐานนี้ว่าสายลับของอิสราเอลได้จารกรรมเอกสารจำนวนมากจากสถานที่ตั้งในกรุงเตหะราน ในเวลานั้นอิหร่านกล่าวว่าเป็นเอกสารปลอม
“ จำชื่อนั้นไว้ ฟาครีซาเดะห์” เนทันยาฮูกล่าวโดยอธิบายว่า ฟาคีรซาเดะห์เป็นหัวหน้าของโครงการ AMAD
เนทันยาฮูกล่าวว่า หลังจากที่ AMAD ปิดตัวลงแล้ว ฟาครีซาเดะห์ยังคงทำงานที่หน่วยงานภายในกระทรวงกลาโหมของอิหร่านใน “โครงการพิเศษ”
ในปี 2018 Kan ผู้ประกาศข่าวชาวอิสราเอลได้สัมภาษณ์ เอฮุด โอลเมิร์ต อดีตนายกรัฐมนตรีอิสราเอล ซึ่งเขาบอกเป็นนัยว่า ฟาครีซาเดะห์อาจเป็นเป้าหมาย
“ ฉันรู้จักฟาครีซาเดะห์ดี เขาไม่รู้ว่าฉันรู้จักเขาดีแค่ไหน ถ้าฉันเจอเขาตามท้องถนนเป็นไปได้มากว่าฉันจะจำเขาได้” เขากล่าว
“ เขาไม่มีภูมิคุ้มกัน เขาไม่มีภูมิคุ้มกัน และฉันไม่คิดว่าเขาจะมีภูมิคุ้มกัน”
อิหร่านพูดว่าอย่างไร?
เมื่อวันศุกร์ (27 พ.ย.) กระทรวงกลาโหมของอิหร่านระบุว่า ฟาครีซาเดะห์เป็นหัวหน้าองค์กรวิจัยและนวัตกรรมของกระทรวง เชื่อกันว่า เขาเป็นเจ้าหน้าที่ระดับสูงในหน่วยพิทักษ์การปฏิวัติอิหร่าน (IRGC)
IAEA ต้องการสอบถาม ฟาครีซาเดะห์มานานแล้ว ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการสอบสวนที่ยืดเยื้อว่าอิหร่านทำการวิจัยอาวุธนิวเคลียร์ที่ผิดกฎหมายหรือไม่
แหล่งข่าวทางการทูตวงในเรื่องนี้ระบุ อิหร่านยอมรับการดำรงอยู่ของฟาครีซาเดะห์เมื่อหลายปีก่อน แต่กล่าวว่าเขาเป็นเจ้าหน้าที่กองทัพที่ไม่เกี่ยวข้องกับโครงการนิวเคลียร์
การลอบสังหารนักวิทยาศาสตร์ชาวอิหร่าน 4 คนที่เกี่ยวข้องกับโครงการนิวเคลียร์ระหว่างปี 2010 ถึง 2012 อาจทำให้เตหะรานมีมติที่จะไม่ให้ IAEA เข้าถึงฟาครีซาเดะห์ เพราะกลัวว่าจะทำให้ข้อมูลเกี่ยวกับเขาและเบาะแสของเขารั่วไหล
อิหร่านกล่าวหาว่าศัตรูคู่แค้น – สหรัฐฯและอิสราเอล – อยู่เบื้องหลังการสังหารนี้
เชื่อกันว่า ฟาครีซาเดะห์มีส่วนร่วมในการพัฒนาขีปนาวุธของอิหร่าน และแหล่งข่าวจากอิหร่านบอกกับรอยเตอร์ว่าเขาถือเป็นบิดาของโครงการดังกล่าว
เขาถูกระบุชื่อในมติปี 2007 ของสหประชาชาติเกี่ยวกับอิหร่านในฐานะบุคคลที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมนิวเคลียร์หรือขีปนาวุธ
ภูมิหลังของเขา?
ในเดือนพฤษภาคม 2011 กลุ่มต่อต้านที่ถูกเนรเทศ National Council of Resistance of Iran (NCRI) ได้ออกรายงานโดยระบุว่าเป็นรูปถ่ายของ ฟาครีซาเดะห์ที่มีผมสีเข้มและหนวดเครา
ภาพนี้ไม่สามารถตรวจสอบความถูกต้องได้อย่างอิสระ
NCRI กล่าวในรายงานว่า ฟาครีซาเดะห์เกิดเมื่อปี 1958 ในเมืองกุมอันศักดิ์สิทธิ์ของชาวมุสลิมนิกายชีอะห์ ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหมและนายพลกองพลพิทักษ์ปฏิวัติ จบปริญญาเอกด้านวิศวกรรมนิวเคลียร์ และสอนที่มหาวิทยาลัยอิหม่ามฮุสเซนของอิหร่าน
แหล่งข่าวระดับสูงของอิหร่านบอกสำนักข่าวรอยเตอร์สในปี 2014 ว่า ฟาครีซาเดะห์เป็น “ทรัพย์สินและผู้เชี่ยวชาญ” ที่อุทิศตนเพื่อความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของอิหร่าน และได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่จาก อายะตุลเลาะห์ อะลี คาเมเนอี ผู้นำสูงสุดของอิหร่าน
แหล่งข่าวกล่าวเพิ่มเติมว่า ฟฟาครีซาเดะห์มีหนังสือเดินทางสามเล่ม และเขาเดินทางบ่อยครั้ง รวมทั้งในเอเชียเพื่อรับ “ข้อมูลล่าสุด” จากต่างประเทศ แต่เขาไม่อธิบายรายละเอียดใด
… แปล/เรียบเรียงจาก อัลจาซีรา
