อิหร่านกำลังจับตามองอย่างใกล้ชิด เมื่อชาติอาหรับที่ปิดล้อมกาตาร์มานานกว่าสามปีได้ยกเลิกการคว่ำบาตร
แม้จะมีการระบาดของโควิด -19 แต่ผู้ปกครองของกาตาร์และผู้ปกครองโดยพฤตินัยของซาอุดีอาระเบียก็กอดกันแนบแน่นที่เมืองประวัติศาสตร์ อัล-อูลา ของซาอุฯ เมื่อวันอังคาร (5 ม.ค.) ในการประชุมสุดยอด คณะมนตรีความร่วมมือรัฐอ่าวอาหรับ (GCC)
หลังจากนั้นไม่นานทั้งสองประเทศ ร่วมด้วยสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ บาห์เรน โอมาน และคูเวต ซึ่งเป็นสมาชิก GCC ได้ลงนามในข้อตกลง “ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันและความมั่นคง” ในการประชุมสุดยอดประจำปี
นอกจากนี้ยังมีอียิปต์ที่ได้ลงนามในข้อตกลงปรองดองกับกาตาร์ การปิดล้อมกาตาร์ที่กินเวลาสามปีครึ่งได้สิ้นสุดลง
อิหร่านถูกจับตามองอย่างใกล้ชิด เพราะที่ผ่านมาท่ามกลางการปิดล้อมถูกบังคับใช้ กาตาร์และอิหร่านได้พัฒนาความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดยิ่งขึ้น
ในรายการข้อเรียกร้องตอนแรกที่ถูกยื่นให้กาตาร์เพื่อยกเลิกการปิดล้อม (ซึ่งกาตาร์ไม่รับ) รวมถึง การที่กาตาร์ต้องปิดสถานทางการทูตของตนในอิหร่าน ขับไล่สมาชิกของกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอิสลามของอิหร่าน และดำเนินการค้าและการพาณิชย์กับอิหร่านตามมาตรการคว่ำบาตรของสหรัฐอเมริกาเท่านั้น
GCC ก่อตั้งขึ้นในปี 1981 ไม่นานหลังจากการปฏิวัติของอิหร่านในปี 1979 ส่วนหนึ่งก่อตั้งขึ้นเพื่อต่อต้านอิทธิพลของอิหร่านและของซัดดัม ฮุสเซ็น แห่งอิรัก
ในขณะที่ผู้นำ GCC พยายามลดความขัดแย้งในการประชุมสุดยอดวันที่ 5 มกราคม แต่ความแตกแยกที่ลึกลงไปในองค์กรนั้นยากที่จะแก้ไข
“ ความจริงที่ว่าการปิดล้อมนี้ถูกกำหนดขึ้นเพื่อชี้ให้เห็นถึงความขัดแย้งภายใน GCC ที่มีอยู่มากมาย และพิสูจน์แล้วว่า GCC ไม่เคยเป็นสหภาพของหกรัฐ และจะไม่มีวันเป็นหนึ่งเดียว” เมห์ราน ฮากีเรียน นักวิเคราะห์กิจการภูมิภาคกล่าว
“ แม้น GCC ยังดำรงอยู่ได้ ก็จะไม่มีและไม่สามารถเป็นได้มากกว่าองค์กรระดับภูมิภาค โดยไม่มีอำนาจที่มีความหมายใดๆ ” เขากล่าวกับอัลจาซีรา
อิหร่านและกาตาร์
ความสัมพันธ์ของอิหร่านกับกาตาร์เติบโตขึ้นก่อนการปิดล้อม แต่ทั้งสองประเทศมีความใกล้ชิดมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญเมื่อรัฐอาหรับอื่นๆ พากันรังเกียจกาตาร์
ทั้งสองชาติส่งเสริมความสัมพันธ์ทางการเมืองและการทูต น่านฟ้าของอิหร่านกลายเป็นช่องทางเดินอากาศที่สำคัญสำหรับสายการบินกาตาร์แอร์เวย์ส และทางเดินทะเลที่ช่วยส่งเสริมการค้า
ปีที่ผ่านมา หลายวันหลังจากที่อิหร่านยิงเที่ยวบินของสายการบินยูเครนแอร์ไลน์โดยบังเอิญ ผู้โดยสารบนเครื่องบิน 176 คนเสียชีวิตยกลำ ท่ามกลางความตึงเครียดกับสหรัฐฯ เจ้าผู้ครองนครกาตาร์ “เชค ตามีม บินอามัด อัษ-ษานี” ก็เดินทางไปยังกรุงเตหะราน และยืนอยู่ข้างประธานาธิบดี ฮัสซัน รูฮานี ของอิหร่านเพื่อแสดงความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียว
ในช่วงปลายเดือนมีนาคมปีที่แล้ว อิหร่านกลายเป็นประเทศที่ได้รับผลกระทบหนักที่สุดในตะวันออกกลางจากการระบาดของโควิด -19 กาตาร์แอร์เวย์สได้ขนส่งความช่วยเหลือจากกองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติไปยังอิหร่านโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย
“ เป็นที่คาดหมายได้ว่าความสัมพันธ์ทวิภาคีระหว่างอิหร่านและกาตาร์จะยังคงเติบโตอย่างต่อเนื่อง แม้ว่าจะมีการยกเลิกการปิดล้อมแล้วก็ตาม” ฮากีเรียน กล่าว
กาตาร์ยังพยายามทำหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างอิหร่านและสหรัฐฯ ซึ่งเป็นบทบาทที่โอมานเคยเล่นเมื่อทศวรรษที่แล้ว
ล่าสุด โมฮัมเหม็ด บินอับดุลราห์มาน บินจัสซิม อัษ-ษานี รัฐมนตรีต่างประเทศกาตาร์ ได้ถ่ายทอดข้อความระหว่างอิหร่านและสหรัฐฯในช่วงปลายเดือนธันวาคม ซึ่งเป็นวันครบรอบปีแรกของการลอบสังหาร พล.ต.กอเซม สุไลมานี ของนายพลชั้นนำของอิหร่านโดยสหรัฐฯ
ภูมิภาคนี้ยังคงรับมือกับผลกระทบจากการตัดสินใจของโดนัลด์ ทรัมป์ ในเดือนพฤษภาคม 2018 ที่ทิ้งข้อตกลงนิวเคลียร์ปี 2015 ของอิหร่านกับมหาอำนาจโลก และกำหนดมาตรการคว่ำบาตรอย่างรุนแรงต่อเตหะราน
ข้อตกลงนิวเคลียร์และการแข่งขันระดับภูมิภาค
ข้อตกลงนิวเคลียร์ พร็อกซีในภูมิภาค และโครงการขีปนาวุธของอิหร่าน เป็นประเด็นปัญหาที่มีมายาวนาน ซึ่งกระตุ้นให้เกิดการแข่งขันเก่าๆ กับสมาชิก GCC อื่น ๆ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์
รัฐ GCC คุ้นเคยกับการใช้ประโยชน์จากความตึงเครียดของอิหร่านกับสหรัฐฯ ดังนั้นจึงจะต่อต้านพัฒนาการใด ๆ ที่จะลดความตึงเครียด ตามการระบุของ เมะห์ราน คัมราวา (Mehran Kamrava) หัวหน้าแผนกอิหร่านศึกษา ที่ศูนย์วิจัยและนโยบายอาหรับศึกษา (Arab Center for Research and Policy Studies)
“ ในแนวเดียวกัน ไม่มีผู้เล่นใดของ GCC แม้แต่คนที่เห็นชัดว่าเป็นมิตรกับอิหร่าน ที่มีความสุขกับ JCPOA [ข้อตกลงนิวเคลียร์] และต้องการเห็นการเปลี่ยนแปลงขั้นพื้นฐานของมัน” เขากล่าวกับอัลจาซีรา
ข้อตกลงที่สำคัญนี้ ซึ่งลงนามโดย P5 + 1 ได้แก่ สหรัฐฯ ฝรั่งเศส สหราชอาณาจักร จีน รัสเซีย และเยอรมนี ให้ความสำคัญกับการควบคุมโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่านเหนืออิทธิพลที่เพิ่มขึ้นในภูมิภาคและขีปนาวุธที่ผลิตในประเทศ
อิหร่านกล่าวว่า การที่ตนปรากฏตัวในประเทศต่างของภูมิภาคนี้เป็นไปตามคำเชิญ และเป็นเสาหลักของยุทธศาสตร์ในการป้องปรามควบคู่ไปกับขีปนาวุธในภูมิภาคที่ซึ่งรัฐส่วนใหญ่ให้การต้อนรับกองทัพสหรัฐฯ
โจ ไบเดน ซึ่งเป็นผู้ได้รับการเลือกตั้งเป็นประธานาธิบดีสหรัฐฯ คนใหม่จะเข้าสู่ทำเนียบขาวในวันที่ 20 มกราคม โดยสัญญาว่าจะฟื้นฟูข้อตกลงนิวเคลียร์ แต่ยังมีสัญญาณว่าเขาต้องการให้อิหร่านเจรจาเรื่องอิทธิพลและขีปนาวุธในภูมิภาคซึ่งเป็นสิ่งที่อิหร่านปฏิเสธอย่างเสียงแข็ง
“ อิหร่านเชื่อมานานแล้วว่าผู้มีอำนาจที่แท้จริงในภูมิภาคนี้คือสหรัฐฯ และ GCC ไม่ได้เป็นนักแสดงอิสระด้วยตัวเอง” คัมราวา กล่าว
“ท้ายที่สุดแล้ว เหตุผลเบื้องหลังธรรมชาติของการกระทำและความคิดริเริ่มในภูมิภาคของอิหร่าน ก็คือเพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของสหรัฐฯ”
อย่างไรก็ตาม คู่แข่งของอิหร่านก็ต้องการมีส่วนร่วมในการกำหนดอนาคตของประเทศ
เมื่อเร็ว ๆ นี้ รัฐอ่าวขอเข้าร่วมการเจรจาในอนาคตเกี่ยวกับข้อตกลงนิวเคลียร์ฉบับใหม่กับอิหร่าน
ในส่วนของอิหร่านได้เสนอ “แผนสันติภาพฮอร์มุซ” (Hormuz Peace Endeavour หรือ HOPE) เพื่อเริ่มต้นการเจรจาที่ครอบคลุมทั่วทั้งภูมิภาค และเรียกร้องให้รัฐอาหรับละเว้นจากการ “ซื้อความมั่นคง” จากสหรัฐฯ
ความคิดริเริ่มนี้ ซึ่งวาดภาพความร่วมมือด้านความมั่นคง ด้านพลังงาน และการควบคุมอาวุธเหนือสิ่งอื่นใด ได้ “ล้มเหลว” ตั้งแต่แรกเริ่ม ขณะที่อิหร่านและคู่แข่งในภูมิภาคยังคงปะทะกันในประเด็นสำคัญ
“ หนทางเดียวที่ก้าวไปข้างหน้า คือการแบ่งประเด็นปัญหาเหล่านี้ และอนุญาตให้มีการคืนสถานะโดยสมบูรณ์ของ JCPOA และในขณะเดียวกันก็เตรียมแพลตฟอร์มที่จำเป็นสำหรับการสร้างการเจรจาระดับภูมิภาคที่ครอบคลุมอีกครั้ง” ฮากีเรียน กล่าว
“ มันอาจเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่า การแก้ปัญหาต่อวิกฤต GCC สามารถปูทางไปสู่การเจรจาที่ครอบคลุมระหว่างอิหร่านและ GCC ได้หรือไม่”
—
โต๊ะข่าวต่างประเทศเดอะพับลิกโพสต์
แปล/เรียบเรียงจาก Al-Jazeera, by Maziar Motamedi
