31 สิงหาคม เป็นวันครบรอบการหายตัวไปของอิหม่ามมูซา อัซ-ศอดร์ นักวิชาการชีอะห์ผู้มีชื่อเสียง เขาถูกลักพาตัวสูญหายลึกลับเมื่อปี 1978 ระหว่างเยือนลิเบีย ตามคำเชิญของ “พันเอกมูอัมมาร์ กัดดาฟี” ในปี 1978
ก่อนที่ขบวนการฮิซบอลเลาะห์แห่งเลบานอนจะก่อตั้งขึ้นในปี 1982 ผู้นำชาวมุสลิมชีอะห์ที่มีเสน่ห์และโดดเด่นที่สุดของประเทศนี้ในช่วงสองทศวรรษก่อนหน้านั้นก็คือ “อิหม่าม ซัยยิด มูซา ศอดร์” เขาหายตัวไปอย่างลึกลับระหว่างการเยือนลิเบีย ที่อยู่ของเขายังคงเป็นปริศนาจนกระทั่งตอนนี้ แม้จะเชื่อกันว่าเขาถูกสังหารไปแล้วก็ตาม
อิหม่าม ซัยยิด มูซา อัซ-ศอดร์ (Imam Musa al-Sadr) เป็นผู้นำศาสนาและนักการเมืองชาวเลบานอนที่มีชื่อเสียง เกิดเมื่อวันที่ 4 มิถุนายน ค.ศ. 1928 ในเมืองกุม นครศักดิ์สิทธิ์ของประเทศอิหร่าน
ครอบครัวของเขามีเชื้อสายสืบทอดจากศาสดามูฮัมหมัด อัซ-ศอดร์เป็นตระกูลนักการศาสนาที่สำคัญ โดยมีต้นกำเนิดในภูมิภาคจาบาลอาเมล ทางตอนใต้ของเลบานอน แต่ต่อมาได้สร้างเครือข่ายข้ามชาติทั้งในอิรักและอิหร่าน
อิหม่าม มูซา ศอดร์ สำเร็จการศึกษาศาสนาอิสลามในระดับสูงทั้งในอิหร่านและอิรัก โดยหลังจากสำเร็จการศึกษาในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา และการศึกษาศาสนาแบบดั้งเดิม ศอดร์ได้ย้ายไปเตหะราน และได้รับปริญญาทางกฎหมายและเศรษฐศาสตร์ แม้จะไม่ได้ตั้งใจจะศึกษาต่อในระดับที่สูงขึ้น แต่ด้วยการสนับสนุนจากบิดา เขาจึงเข้าเรียนที่สถาบันด้านศาสนาในเมืองกุม บ้านเกิดของเขา ก่อนจะย้ายไปที่เมืองนาจาฟอันศักดิ์สิทธิ์ในอิรักในปี 1953 หนึ่งปีหลังจากบิดาของเขาเสียชีวิต เขาได้รับการรับรองให้เป็นมุจตะฮิด (นักการศาสนาระดับสูงด้านกฎหมายอิสลาม) และได้ติดต่อกับนักการศาสนารุ่นใหม่ที่เป็นนักเคลื่อนไหว
อิหม่าม มูซา ศอดร์ เดินทางกลับอิหร่านหลังการรัฐประหารในอิรักเมื่อปี 1958 และหนึ่งปีต่อมา เขาได้รับคำเชิญให้ไปตั้งรกรากในเลบานอน บ้านเกิดของบรรพบุรุษของเขา โดยเขาเคยไปเยี่ยมเยียนชุมชนชีอะห์ในพื้นที่ถึงสองครั้ง ความประทับใจที่เขาฝากไว้กับชุมชนชีอะห์ในพื้นที่นี้ทำให้ซัยยิด อับดุลฮุซัยน์ ชาราฟุดดิน ขอร้องให้เขาเป็นผู้นำชุมชนในเมืองไทร์ซึ่งเป็นเมืองชายฝั่งทะเลต่อจากเขา
ประชากรชีอะห์ในเลบานอนตอนใต้ต้องดำรงชีวิตภายใต้สภาพความเป็นอยู่ที่เลวร้ายมาหลายทศวรรษ ความยากจนและความแตกแยกทางการเมืองครอบงำชุมชน นักการเมืองชนชั้นปกครองของเลบานอนที่สนับสนุนผลประโยชน์ของสหรัฐฯ หรือแสวงหาผลประโยชน์จากการแสวงหาผลประโยชน์จากลัทธิศาสนาได้เมินเฉยต่อความต้องการของชาวเลบานอนตอนใต้ ซึ่งส่วนใหญ่ถูกปล่อยให้อยู่ตามลำพังเพื่อหาเลี้ยงชีพ
โดยสรุป ชุมชนชีอะห์ในขณะนั้นต้องการการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมอย่างเร่งด่วน รวมถึงการมีตัวแทนทางการเมืองที่จะให้ผลประโยชน์แก่ชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม โดยไม่กระทบต่อค่านิยมอิสลาม
อิหม่าม มูซา ศอดร์ไม่เสียเวลาเลย หลายปีแห่งการจัดระเบียบระดับรากหญ้าในภาคใต้ส่งผลให้มีการก่อตั้งสถานเลี้ยงเด็กกำพร้า โรงเรียนอาชีวศึกษาและเทคนิค และแน่นอนว่ามีสถาบันอิสลามด้วย
มูซา ศอดร์ตระหนักถึงการถูกกีดกันทางสังคมและการเมืองของชาวชีอะห์ในเลบานอน จึงเน้นย้ำถึงความจำเป็นที่สำคัญในการยกระดับและเสริมพลังให้กับชุมชนในฐานะกลุ่มที่ยึดถือหลักคำสอนทางศาสนา สิ่งนี้ทำให้เขาก่อตั้งสภาสูงสุดแห่งศาสนาอิสลามชีอะห์ในเลบานอน (ISSC) ในปี 1969 ซึ่งเป็นสถาบันทางศาสนาอย่างเป็นทางการภายใต้รัฐ ก่อนหน้านั้น ชาวชีอะห์ไม่ได้รับการยอมรับในฐานะกลุ่มที่ยึดถือหลักคำสอนทางศาสนา และกิจการทางศาสนาของพวกเขาอยู่ภายใต้เขตอำนาจศาลของมุฟตีซุนนีในเบรุต
จุดยืนที่ชัดเจนของมูซา ศอดร์เกี่ยวกับการปฏิรูปสังคมและการปกป้องสิทธิของชุมชนทำให้เขาเริ่มก่อตั้งกลุ่มที่เรียกว่า ” ฮารากัต อัล-มะห์รูมิน ” ซึ่งแปลว่า “ขบวนการของผู้ถูกยึดครอง” ในปี 1974 ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของ “ขบวนการอะมัล” (Amal Movement) กลายเป็นกำลังสำคัญกลุ่มแรกที่เป็นตัวแทนของชาวชีอะห์ในเลบานอน แม้ว่าจะหยั่งรากลึกในความคิดของศาสนาอิสลาม แต่ขบวนการนี้มุ่งหวังที่จะรวมผู้คนที่ถูกยึดครองในภาคใต้ให้เป็นหนึ่งเดียวกัน แม้กระทั่งในชุมชนคริสเตียน
สงครามกลางเมืองเลบานอนปะทุขึ้นในอีกหนึ่งปีต่อมา อามาลเป็นพรรคการเมืองที่มีกองกำลังติดอาวุธ และเป็นคู่แข่งของฮิซบุลเลาะห์ แม้ว่าพวกเขาจะยังคงเป็นพันธมิตรที่ไม่ค่อยจะแน่นอนในบางครั้งและเป็นส่วนหนึ่งของรัฐบาลผสมของเลบานอนก็ตาม
เบื้องหลังการทำงานที่ไม่มีวันสิ้นสุดของอิหม่าม มูซา ศอดร์ในการยกระดับประชากรในพื้นที่คือการรุกรานของกลุ่มไซออนิสต์ ห่างออกไปเพียงไม่กี่กิโลเมตร ระบอบการปกครองของอิสราเอลยังคงรุกรานดินแดนปาเลสไตน์ที่ถูกยึดครองอยู่ทางตอนเหนืออย่างต่อเนื่อง ก่อให้เกิดความขัดแย้งอย่างรุนแรงทั้งต่อชาวเลบานอนตอนใต้และชาวปาเลสไตน์ ซึ่งแสวงหาที่หลบภัยในเลบานอนและประกาศจะตอบโต้การยึดครอง
ในปี 1978 มูอัมมาร์ กัดดาฟี ผู้นำลิเบียได้เชิญอิหม่าม มูซา ศอดร์ไปยังตริโปลี พร้อมเพื่อนอีกสองคนในฐานะส่วนหนึ่งของคณะผู้แทน พวกเขาถูกพบเห็นครั้งสุดท้ายเมื่อวันที่ 31 สิงหาคม และชะตากรรมของพวกเขายังคงไม่ทราบจนถึงทุกวันนี้ ลิเบียปฏิเสธความรับผิดชอบมานานหลายทศวรรษ
หลายคนอ้างว่ากัดดาฟีเป็นผู้สั่งฆ่าหรือจับตัวเขาไปขัง แต่ไม่มีหลักฐานที่ชัดเจนแม้แต่น้อย แม้กระทั่งหลังจากที่สหรัฐฯ ทิ้งระเบิดและโค่นล้มผู้นำลิเบียอย่างผิดกฎหมายในปี 2011
การหายตัวไปของอิหม่าม มูซา ศอดร์เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม 1978 ในลิเบีย ยังคงเป็นปริศนาที่ซับซ้อนที่สุดในวงการการเมืองตะวันออกใกล้ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา แม้ว่าผู้เชี่ยวชาญมักจะเห็นพ้องต้องกันว่าการหายตัวไปของเขาเกิดจากผู้นำลิเบีย ซึ่งถูกกล่าวหาว่าเป็นผู้สั่งการลอบสังหารเขา แต่กัดดาฟีกลับปฏิเสธข้อกล่าวหานี้เสมอ โดยอ้างว่าอิหม่าม มูซา ศอดร์และสหายของเขาออกจากลิเบียและมุ่งหน้าไปยังอิตาลี
ในทางกลับกัน ครอบครัวของอิหม่าม มูซา ศอดร์กลับยืนกรานเสมอมาว่าอิหม่ามถูกกักขังโดยกัดดาฟี และเมื่อระบอบการปกครองของลิเบียล่มสลายในปี 2011 ทั้งเลบานอนและอิหร่านต่างพยายามอย่างหนักเพื่อสืบหาชะตากรรมและที่อยู่ของอิหม่าม แต่ก็ไม่สามามารถเปิดเผยหลักฐานใหม่ใดๆ เกี่ยวกับที่อยู่ของเขา
แม้ว่าจะมีทฤษฎีต่างๆ มากมายที่แพร่หลายเกี่ยวกับชะตากรรมของเขา แต่โดยทั่วไปเชื่อกันว่าเขาถูกจับตัวไปและประหารชีวิต และเชื่อกันโดยทั่วไปว่าเขาเสียชีวิตแล้ว อย่างไรก็ตาม ในวัฒนธรรมสมัยนิยมและสื่อต่างๆ ซาดร์มักถูกเรียกว่าอิหม่ามที่ “หายสาบสูญ”
ด้วยรูปร่างหน้าตาที่สง่างามและความเป็นผู้นำที่มีเสน่ห์ อิหม่าม มูซา ศอดร์ได้ช่วยเปลี่ยนแปลงชาวชีอะห์ในเลบานอนจากชุมชนที่เคยถูกกีดกันให้กลายเป็นกลุ่มที่มีอำนาจทางการเมือง นอกจากนี้ เขายังเปลี่ยนแปลงประวัติศาสตร์เลบานอนสมัยใหม่ด้วย ทัศนคติที่เสมอภาคของเขาได้ทิ้งมรดกอันเป็นแบบอย่างของการอยู่ร่วมกัน การเจรจา และความพอประมาณทางศาสนา ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญสำหรับความสามัคคีอย่างต่อเนื่องของเลบานอนในฐานะรัฐในช่วงเวลาที่ประเทศกำลังเสี่ยงต่อการล่มสลาย
การหายตัวไปของอิหม่าม มูซา ได้ส่งผลกระทบใหญ่ต่อชุมชนชีอะห์ในเลบานอน และเป็นหนึ่งในปริศนาที่ยังคงไม่คลี่คลายในวงการการเมืองตะวันออกกลาง เขาได้ทิ้งมรดกทางการเมืองและสังคมที่สำคัญไว้เบื้องหลัง และกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งการต่อสู้เพื่อความยุติธรรมในสังคมเลบานอน
อ้างอิง
https://www.med-or.org/en/news/le-vite-nella-storia-del-mediterraneo-musa-sadr
https://www.presstv.ir/Detail/2024/08/31/732400/imam-musa-sadr-planted-seeds-resistance-against-us-israel
