กระแสข่าว กลุ่ม ฮายัต ตะห์รีร์ อัชชาม (HTS) ที่ควบคุมซีเรียในปัจจุบันแต่งตั้ง “อับดุลเราะห์มาน ฟัตตาฮี” เป็นรองหัวหน้าฝ่ายกิจการอิหร่าน กำลังจุดกระแสความสนใจเกี่ยวกับยุทธศาสตร์ใหม่ของ HTS ที่อาจสร้างความตึงเครียดในภูมิภาค โดยเฉพาะกับอิหร่าน ซึ่งมีบทบาทสำคัญในซีเรียมาหลายปี
สื่ออิหร่านหลายสำนักได้เปิดเผยข่าวสำคัญเกี่ยวกับ อาบู มูฮัมหมัด อัล โจลานี ผู้นำกลุ่ม ฮายัต ตะห์รีร์ อัชชาม (HTS) ว่าได้แต่งตั้ง อับดุลเราะห์มาน ฟัตตาฮี ให้ดำรงตำแหน่งรองหัวหน้าฝ่ายกิจการอิหร่าน ข่าวนี้จุดประเด็นความสนใจ เนื่องจากการแต่งตั้งดังกล่าวอาจมีผลต่อความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนระหว่าง HTS และรัฐบาลอิหร่าน
ใครคืออับดุลเราะห์มาน ฟัตตาฮี?
อับดุลเราะห์มาน ฟัตตาฮี เป็นที่รู้จักในฐานะผู้นำ ขบวนการมูฮาญิรีนแห่งซุนนีของอิหร่าน ซึ่งเป็นเครือข่ายนักรบชาวเคิร์ดเชื้อสายอิหร่านที่เคยร่วมต่อสู้เคียงข้าง ญับฮัต อัล นุศเราะฮ์ องค์กรที่เป็นรากฐานของ HTS ตั้งแต่ปี 2015
ฟัตตาฮียังมีบทบาทโดดเด่นในขบวนการต่อต้านอิทธิพลของรัฐบาลอิหร่าน โดยเฉพาะในด้านการเคลื่อนไหวทางอุดมการณ์ รายงานจากสื่ออิหร่านบางสำนักระบุว่าเขาเป็น “ผู้นำไอซิสในอิหร่าน” และเผยแพร่ภาพขณะเขาเทศนาเป็นภาษาเคิร์ด ซึ่งมีเนื้อหาวิจารณ์รุนแรงต่อผู้นำอิหร่าน และปลุกระดมให้ชาวซุนนีในอิหร่านลุกขึ้นต่อต้านรัฐบาลเตหะราน
อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีหลักฐานแน่ชัดที่สนับสนุนการกล่าวหาว่าฟัตตาฮีเป็นส่วนหนึ่งของไอซิสหรือกลุ่มก่อการร้ายอื่น
การแต่งตั้งที่อาจกระตุ้นความตึงเครียดในภูมิภาค
แม้รายงานการแต่งตั้งฟัตตาฮียังไม่ได้รับการยืนยันจากสื่อซีเรียอย่างเป็นทางการ แต่หากรายงานดังกล่าวเป็นความจริง อาจมีผลกระทบต่อความสัมพันธ์ในภูมิภาค โดยเฉพาะความสัมพันธ์ระหว่าง HTS และรัฐบาลอิหร่าน
การแต่งตั้งนี้อาจถูกตีความว่า HTS กำลังแสดงสัญญาณที่ท้าทายอิทธิพลของอิหร่านโดยตรง โดยเฉพาะในบริบทที่ HTS พยายามแสวงหาความชอบธรรมจากกลุ่มซุนนีที่ไม่เห็นด้วยกับนโยบายของรัฐบาลเตหะราน
ฝ่ายอิหร่าน โดยเฉพาะ ซัยยิด อาลี คาเมเนอี ผู้นำสูงสุด ซึ่งแสดงท่าทีคัดค้านรัฐบาลรักษาการของซีเรียอย่างชัดเจน อาจเพิ่มมาตรการตอบโต้ทั้งทางการเมืองและการทหารต่อ HTS การตอบสนองนี้อาจสร้างความท้าทายให้กับกลุ่มกองกำลังในซีเรีย และทำให้ความตึงเครียดในภูมิภาคเพิ่มสูงขึ้น
การรณรงค์ข้อมูลของสื่ออิหร่าน: สะท้อนความขัดแย้งภายใน
สื่ออิหร่านบางแห่งดูเหมือนจะใช้ข้อมูลเพื่อสร้างความตึงเครียดระหว่างนิกาย รายงานของตับนาคนิวส์ (Tabnak News) และมัชเรก (Mashregh) เมื่อวันที่ 12 ธันวาคม อ้างว่า กลุ่มนักรบ HTS “บุก” สถานฝังศพท่านหญิงซัยนับ ซึ่งเป็นสถานสำคัญของชาวชีอะห์ และตะโกนคำขวัญยั่วยุ อย่างไรก็ตาม ข้อกล่าวหานี้ถูกปฏิเสธโดยผู้ดูแลสถานฝังศพที่ระบุว่า HTS เยือนด้วยความเคารพ
ตับนาคนิวส์ ซึ่งเกี่ยวข้องกับโมห์เซน เรซาอี อดีตผู้บัญชาการ IRGC ยังอ้างว่า HTS สั่งให้นำธงและดินสำหรับใช้ละหมาดออกจากสถานฝังศพของท่านหญิงรูกัยยะห์ สถานสำคัญอีกแห่งของชาวชีอะห์ ในขณะที่เดฟาเพรส (Defa Press) ซึ่งดำเนินการโดย IRGC ระบุว่าสมาชิก HTS เข้าไปในศาลเจ้าด้วย “ความเคารพ”
นอกจากนี้ เมื่อวันที่ 16 ธันวาคมสื่ออิหร่านรายงานว่า HTS ได้มอบการควบคุมสถานฝังศพท่านหญิงซัยนับให้กับ “กลุ่มชีราซี” ซึ่งเป็นกลุ่มที่ถูกปฏิเสธจากอิหร่านและนักการศาสนาชีอะห์กระแสหลัก
ทั้งนี้กลุ่มชีราซี (Shirazi) เป็นกลุ่มชีอะห์สายหนึ่งที่มีต้นกำเนิดจากครอบครัวนักการศาสนาชาวอิรัก-อิหร่านซึ่งมีอิทธิพลในโลกชีอะห์มายาวนาน พวกเขาเน้นย้ำแนวคิดทางศาสนาที่มีลักษณะหัวรุนแรงและยึดถือพิธีกรรมที่แสดงออกอย่างเข้มข้น เช่น การโอดครวญและการทำร้ายตัวเองในวันอาชูรอ ซึ่งเป็นวันสำคัญของชีอะห์ แนวปฏิบัติเหล่านี้ทำให้กลุ่มชีราซีถูกวิจารณ์จากนักการศาสนาในกระแสหลักของชีอะห์ว่าเป็นการบิดเบือนและทำให้ภาพลักษณ์ของศาสนาเสื่อมเสีย นอกจากนี้ แนวคิดที่สนับสนุนการเผยแพร่ความเชื่อด้วยการวิจารณ์กลุ่มศาสนาอื่นอย่างเปิดเผย รวมถึงการวิพากษ์วิจารณ์ชาวซุนนีอย่างรุนแรง ยังสร้างความขัดแย้งในหมู่ชีอะห์เองที่ส่วนใหญ่มองว่าไม่สอดคล้องกับแนวทางแห่งความสมานฉันท์
ความแตกต่างในการตีความศาสนา ทำให้ชีราซีกลายเป็นกลุ่มที่ถูกโดดเดี่ยว แม้จะมีผู้ติดตามในบางประเทศก็ตาม การต่อต้านที่พวกเขาเผชิญสะท้อนถึงความพยายามของชีอะห์ส่วนใหญ่ในการรักษาเอกภาพ และหลีกเลี่ยงการแตกแยกที่อาจทำลายเสถียรภาพในชุมชนศาสนา
อย่างไรก็ตาม สถาบันเพื่อการศึกษาสงคราม (ISW) ระบุว่า จนถึงขณะนี้ ไม่พบหลักฐานใดๆ รวมทั้งในสื่อของซีเรีย ที่สนับสนุนการกล่าวอ้างว่า HTS มอบการควบคุมสถานศักดิ์สิทธิ์ของชาวชีอะห์ในซีเรียให้กับ “กลุ่มชีราซี”
ความแตกต่างภายในพื้นที่ข้อมูลของอิหร่านบ่งชี้ว่าองค์ประกอบต่างๆ ของระบอบการปกครองอิหร่านมีทัศนคติที่แตกต่างกันต่อรัฐบาลรักษาการชุดใหม่ที่นำโดย HTS นิวยอร์กไทมส์รายงานเมื่อวันที่ 13 ธันวาคมโดยอ้างนักวิเคราะห์จากเตหะรานว่า “การถกเถียงเรื่องซีเรีย” กำลังเกิดขึ้นในอิหร่าน “ในทุกระดับของสังคม”
น้ำเสียงที่แตกต่างกันและรายงานที่หลากหลายในพื้นที่ข้อมูลของอิหร่านน่าจะสะท้อนถึงการถกเถียงภายในระบอบการปกครองอิหร่านเกี่ยวกับวิธีการจัดการสถานการณ์ในซีเรีย
บทสรุปและข้อสังเกต
ความขัดแย้งในภูมิภาคซีเรียและอิหร่านมีความซับซ้อนที่ลึกซึ้ง การแต่งตั้งฟัตตาฮี อาจเป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงในยุทธศาสตร์ของ HTS ที่ต้องการเน้นบทบาทในพื้นที่ซึ่งเต็มไปด้วยความขัดแย้งทางศาสนาและชาติพันธุ์
ในระยะยาว สถานการณ์นี้อาจนำไปสู่การเผชิญหน้าระหว่าง HTS และฝ่ายอิหร่านมากขึ้น ซึ่งจะมีผลต่อดุลอำนาจในภูมิภาคและเสถียรภาพของซีเรียอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
ขณะเดียวกันการรณรงค์ข้อมูลในสื่ออิหร่านยังอาจสะท้อนถึงยุทธศาสตร์ที่ซับซ้อนในการสร้างภาพลักษณ์ของ HTS ในสายตาชาวชีอะห์และซุนนี อย่างไรก็ตาม การกล่าวหาหลายประเด็นยังไม่มีหลักฐานแน่ชัด และอาจเป็นเพียงส่วนหนึ่งของสงครามข้อมูลที่ซับซ้อนในภูมิภาค
ในระยะยาว ความตึงเครียดระหว่าง HTS และอิหร่านอาจเพิ่มมากขึ้น ซึ่งย่อมส่งผลต่อดุลอำนาจและเสถียรภาพของซีเรีย รวมถึงภูมิภาคตะวันออกกลางอย่างมีนัยสำคัญ
