บทบาทจากภายนอกและจรยุทธ์สงครามของ “ฮามาส” กับ “อิสราเอล”

กรณีเด็กชาว ยิว 3 คนถูกฆาตกรรม เป็นตัวจุดชนวนความรุนแรงในครั้งนี้ โดยที่ยังไม่มีใครแสดงความรับผิดชอบ แต่สิ่งที่อิสราเอล ถือปฏิบัติคงเป็นเรื่องที่เทียบเคียงกันไม่ได้ ความปวดร้าวที่ยาวนานฝังรากลึก ความเกลียดชังระหว่างอาหรับ-อิสราเอล เป็นสิ่งที่ได้ยินจนคุ้นชิน แต่ข้ออ้างของอิสราเอลคงจะเล็กน้อยหากเปรียบกับโศกนาฏกรรมที่แท้จริงในฉนวน กาซา  

เราคงพอเห็นถึงศักยภาพ ที่แท้จริงของฮามาสทั้งที่มีข้อจำกัดกับการสนับสนุนทางการเงิน อาวุธ จากภายนอก ในบางช่วงเวลาที่ศักยภาพทางการเงินที่ไม่มากนัก การลอบขนอาวุธจากอียิปต์ ผ่านทางอุโมงค์บริเวณ ราฟาห์ การแสดงออกของฮามาสในทุกครั้งต่ออิสราเอลด้วยปฏิกิริยาที่รุนแรงอันเป็น นโยบายที่จำเป็นหรืออุดมการณ์ทางศาสนา “ญิฮาด” กับศัตรูผู้รุกราน ทั้งที่อยู่ในสภาวะย่ำแย่ในเรื่องการเงิน อันเป็นภาวะกดดันตนเองของฮามาสที่จะยอมรับข้อเสนอ คือ ยอมรับการจัดตั้งรัฐอิสราเอล  แต่คงเป็นสิ่งที่รับไม่ได้เพราะน้ำใจจากผู้ให้การสนับสนุนช่วยเหลือจาก  อิหร่าน ซีเรีย กาตาร์ ตุรกี ด้วยอาวุธ และการเงินกับการต่อสู้ที่ยาวนาน

สิ่งที่เป็นเหมือน อุปสรรคในการต่อสู้ของฮามาสคือ ปาเลสไตน์บางกลุ่มที่ต้องการจะประนีประนอมกับอิสราเอล จากอดีตการเติบโตขึ้นมาท่ามกลางความรุนแรงภายใต้การรับรู้ที่เกิดขึ้นคือ ความล้มเหลวของปาเลสไตน์ แต่ในเวลานี้สภาวะความไม่แน่นอนที่เป็นอยู่ ความกดดันในรูปแบบนี้ไม่ใช่เรื่องแปลกที่อุดมการณ์อิสลามอย่างฮามาสอาจจะ สั่นคลอนบ้าง

จรยุทธ์นโยบายของฮามาส

การต่อสู้แบบเอาชนะใจ พี่น้องมุสลิมทั้งโลกด้วยการยิงจรวดข้ามไปตกลงในเขตยึดครองของอิสราเอล อย่างไรก็ตามการโจมตีในลักษณะเช่นนี้ไม่สามารถที่จะโต้ตอบหรือสร้างความเสีย หายให้กับอิสราเอลได้มากนัก กระนั้นก็สร้างความหวาดกลัวได้พอสมควร ซึ่งคงเป็นสิ่งที่ฮามาสพอ กระทำได้ในสภาวะนี้ ทั้งนี้การต่อสู้ในเดือนรอมฎอนทำให้ได้รับความเห็นอกเห็นใจ ทำให้ได้รับแรงสนับสนุนทางการเงินอย่างมากมายมหาศาลจากทั่วทุกมุมโลกเพื่อ ช่วยเหลือฮามาส

และอะไรคือ วัตถุประสงค์ของ  ฮามาสที่ต้องยิงจรวดมากมายเช่นนั้น? นั่นเป็นยุทธศาสตร์การสู้รบของเขาเอง  เป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงจรยุทธ์ที่บีบบังคับให้รัฐบาลของอิสราเอลต้อง โต้ตอบและเห็นผลตามความต้องการของฮามาสพอสมควร ซึ่งในส่วนที่ผู้นำปาเลสไตน์บางส่วนที่มีความประนีประนอมกับอิสราเอลเพื่อ แนวทางสันติภาพอาจจะขัดกับอุดมการณ์ของฮามาส แต่ในหัวใจแล้วคงไม่มีสิ่งได้ที่ทดแทนการสูญเสียกับผู้ล้มตายหลายร้อยคนใน ดินแดนศักดิ์สิทธิ์เพราะทุกอย่างที่เกิดขึ้นทำให้ในตะวันออกกลางยิ่งห่างไกล จากศีลธรรม

ผลกระทบจากภายนอกของฮามาส

การให้การสนับสนุนแบบ ลับๆ  ของกาตาร์ ตุรกี นั้นเป็นความใกล้ชิดของฮามาสเอง แต่โดยพฤตินัยแล้วเขตแดนของกาซาไม่ได้มีความสัมพันธ์ที่ดีมากนักกับอียิปต์ ภายใต้ผู้นำคนปัจจุบัน แต่ก็ไม่ได้บอกว่าจะเป็นศัตรูแบบเปิดเผย ส่วนก่อนหน้านี้ ในยุคมุสลิมภราดรภาพ โดยอดีตประธานาธิบดี  มูฮัมหมัด มอร์ซี มีความสัมพันธ์ที่ดีมากกว่านี้

ในส่วนของอิหร่านนับ เป็นพันธมิตรสำคัญของฮามาส สิ่งที่อิหร่านสนับสนุน คือ วัสดุอุปกรณ์ เงินทุน การที่ฮามาสยิงจรวดนับพันๆ ลูกตั้งแต่ช่วงเริ่มสงคราม  เพราะว่าฮามาสเป็นส่วนสำคัญของจรยุทธ์ที่จะสู้รบ ความต้านทานเป็นประโยชน์หนึ่งของอิหร่าน เช่นเดียวกับรัฐบาลอื่นๆ แม้อิหร่านจะถูกรุมด้วย กาตาร์ ตุรกี แต่ในความปรารถนาแล้ว พอที่สร้างความสมดุลให้กับภูมิภาคได้พอสมควร

เรื่องที่ดีก็คือ อาหรับ ครึ่งหนึ่งยังอยู่กับปาเลสไตน์ สิ่งที่อิสราเอลเข้าใจเป็นอย่างดีก็คือว่า อิหร่าน ตุรกี สามารถที่จะสร้างความถ่วงดุลในภูมิภาค และที่ยังไม่รวมอีกฝ่าย อย่าง  อียิปต์ ซาอุดิอาระเบีย อาหรับเอมิเรตส์  การเพิ่มลดบทบาทในภูมิภาคนี้ มีนัยยะให้เห็นในสงครามครั้งนี้

สิ่งที่เกิดขึ้นหลัง สงครามดำเนินไปกว่าสิบวันคือ การคิดริเริ่มของอียิปต์ในเรื่องของการหยุดยิงระหว่าง ฮามาส กับอิสราเอล โดยที่ฮามาสและชาวปาเลสไตน์โดนกระทำไม่ว่ากับผู้เสียชีวิตในช่วงสิบวันแรก ประเด็นที่น่าสนใจต่อมาก็คือการเคลื่อนกำลังทหารมากถึง40,000 นายของกองทัพอิสราเอล การทุ่มงบประมาณทางการทหารในครั้งนี้ เพื่อต้องการสยบหรือหวังสร้างความปราชัยให้ฮามาส หรือความต้องการบทบาทบางอย่างจาก สหรัฐฯ หรืออียิปต์

ความพยายามของอียิปต์ เพื่อไกล่เกลี่ยความขัดแย้งคงเป็นปัญหาที่หนักพอสมควร เพราะอิสราเอลก็ประณามการใช้จรวดโจมตีของฮามาสด้วยเช่นกัน แต่สงครามยังคงอยู่ในระดับที่ไม่ลุกลามบานปลาย ทั้งอิสราเอลและฮามาสเอง ต่างอยู่ในสถานการณ์ที่ต่างฝ่ายต่างหวังชัยชนะในสงครามครั้งนี้  และแม้ว่ามีการใช้เทคโนโลยีเพื่อเข้าสกัดจรวดของฮามาส  แต่สิ่งที่อิสราเอลกระทำควบคู่ด้วยคือการทำลายโครงสร้างพื้นฐานของฉนวนกาซา และพยายามทำลายคลังแสงของฮามาสไปในตัว

อิสราเอลคิดถึงความ สำเร็จที่กำลังมาแรงจากการสนับสนุนจากภายนอก ที่เป็น “ยิววอลสตรีท” ที่อยู่ในสหรัฐฯ ซึ่งมีอำนาจเหนือสถาบันรัฐในอเมริกา สามารถกำหนดชะตาความเป็นจริงให้เกิดขึ้นได้ในทุกสถานการณ์ในตะวันออกกลาง แต่สิ่งที่เชื่อได้ตอนนี้ก็คือว่า เสียงจากความสงสารของทุกมุมโลกดังกึกก้องไปทั่วนั้นมีไปถึงชาวปาเลสไตน์ มากกว่า แต่รัฐบาลที่อยู่ภายใต้พลังอำนาจของตะวันตกทุกประเทศคงต้องน้อบรับและจำใจ อยู่ข้างอิสราเอล
อิสราเอลต้องการฮามาส ?

ศัตรูที่น่ากังวล มากกว่าสิ่งใดของอิสราเอลคงจะเป็นฮามาส เพราะอุดมการณ์อิสลามในรูปแบบองค์กร มีชัยชนะอย่างเหนือชั้น รวมถึง “ฮิซบุลเลาะฮ์” ด้วย เป็นเหมือนซุ้มของศัตรูที่สามารถจะกำหนดบทบาทนักรบอาหรับกลุ่มอื่นที่ต่อ ต้านอิสราเอลได้ และสิ่งเหล่านี้พร้อมจะเกิดขึ้นใหม่ในฉนวนกาซา  เพื่อให้ฮามาสปฏิบัติเหมือนดังปาเลสไตน์ในกรณีพันธะสัญญาความลับฮามาสกับ อิสราเอลที่เข้าถึงกันนั้นเกิดขึ้นจริงและบ่อยครั้งสิ่งเหล่านี้คือความ ต้องการของอิสราเอล ชาวปาเลสไตน์คงต้องใช้สำนึกอย่างมากในการตัดสินใจ สิ่งที่อาจจะเกิดขึ้นได้ในอนาคต

ภาวะที่น่ากังวลมาก ที่สุดคือความต้องการฮามาสเพื่อป้องกันการมาเยือนของกลุ่มรัฐอิสลามแห่ง อิรักซีเรีย (ISIS) นั้นยังไม่ถึงเวลา แต่ที่อิสราเอลต้องการในตอนนี้คือการทำลายความสามารถของฮามาส บั่นทอนกำลังโครงสร้างพื้นฐานทั้งหมด และโค่นทำลายความเป็นหนึ่งเดียว ระหว่าง “ฮามาส” กับ “ฟาตะห์” ในปาเลสไตน์

ฮามาสมอบสงครามให้กับ รัฐบาลเนทันยาฮู แต่สิ่งที่อิสราเอลต้องการคือควรเป็นมากกว่าสงคราม และให้มันมีมากยิ่งขึ้น ส่วนสิ่งที่ฮามาสต้องการคือการถ่ายโอนสิทธิจากอิสราเอลเพื่อปาเลสไตน์ทั้งใน กาซา และ เวสต์แบงก์ เพื่อกลับสู่บ้านเกิดของชาวปาเลสไตน์ ซึ่งในความจริงเป็นสิ่งที่ท้าทายเพราะบางครั้งอาจจะมองไม่เห็นทางเลย  การแสดงออกถึงเบื้องหลังฉากความโหดร้ายของอิสราเอล การต่อสู้อย่างเข้มแข็งของฮามาส

นอกจากนี้สงครามในฉนวน กาซา อิสราเอลควรที่จะยกเลิกสิ้นสุดมาตรการลงโทษให้มากขึ้นกว่าเดิม   แต่ไม่มีแรงต้านหรือกดดันจากมหาอำนาจเกี่ยวกับการกระทำเช่นนี้ ไม่มีการกดดันอิสราเอลเพื่อยุติเรื่องนี้ เพราะการโดนปิดล้อมเป็นเรื่องที่          ฮามาสเองต้องอดทน ผลตามมาคือความเห็นใจ การที่อิสราเอลบุกเข้ามาจะเป็นการกดดันให้รัฐอาหรับเข้าไปแทรกแซงเพื่อหาทาง แก้ไขปัญหาทางการเมือง และผลที่ตามมาคือการฟื้นฟูปาเลสไตน์ ที่ฮามาสต้องการมากที่สุดคือการบังคับให้ อียิปต์เปิดด่าน ที่ “ราฟาห์”  เพื่อจะเข้าถึงหลายสิ่งที่จะได้รับความช่วยเหลือ เพราะผลที่ตามมาของการเปิดด่านคือ ฮามาสจะได้รับการสนับสนุนทางการเงิน อาวุธ ที่ลักลอบเข้ามา และจะเป็นประโยชน์กับชาติมุสลิมที่ให้การสนับสนุน         ฮามาสเข้ามาแสดงตนเพื่อให้ความช่วยเหลือจึงเป็นปัญหาที่อิสราเอลไม่ต้องการ และ อียิปต์คงไม่อยากทำ

ในมุมของ มะห์มูด อับบาส ต้องการทั้ง ซาอุดิอาระเบีย อียิปต์ เพราะการนำเสนออาจจะท้าทายอิสราเอล ทั้งสองชาติที่มีอิทธิพลต่อโลกอาหรับและสามารถสะท้อนหลายบาทบาทของฉากละคร ได้เป็นอย่างดี

ส่วนประเทศที่สนับสนุน ปาเลสไตน์ ทั้งในเรื่อง อาวุธ ปัจจัย สิ่งนี้คงเป็นความกังวลของอิสราเอล และสหรัฐอเมริกา กับบทบาทของผู้สนับสนุนในฉนวนกาซา อย่างอิหร่าน จะมีผลพวงไปถึงกรณีการเจรจาปัญหานิวเคลียร์กับสหรัฐหากว่าปัญหาปาเลสไตน์ยัง คงเป็นเชนนี้

จากการพูดคุยที่กรุง เวียนนา เกี่ยวกับนิวเคลียร์อิหร่าน ข้อจำกัดการเจรจาไปในขั้นตอนไหนยังไม่มีใครทราบ เพราะเป็นการเจราในแบบทวิภาคี ระหว่างนาย จาวาด ชารีฟ  ของ อิหร่าน กับ จอห์น แครี ของสหรัฐ  แต่ข้อบงชี้ว่าประเด็นและบทบาทของอิหร่านในฉนวนกาซา  รัฐบาลเตหะรานพยายามเข้ามาแทรกแซงทั้งในเรื่องกระบวนการสันติภาพ ระหว่าง ปาเลสไตน์กับอิสราเอล   แต่ในความเป็นจริง อิสราเอลคงไม่ต้องการให้อิหร่านเข้ามา เพราะบทบาทของอิหร่านที่สร้างความเสียหายกับอิสราเอลทั้งสงครามกับฮิซบุล เลาะฮ์ สงครามในซีเรีย ปาเลสไตน์ เป็นการสนับสนุนอาวุธให้กับศัตรูของอิสราเอล ทั้งสิ้น เพราะความเต็มใจที่จะยอมรับถึงการแก้ปัญหาจะไม่สามารถสร้างความลงตัวได้กับ ปัญหาระหว่างทั้งสองใครที่เป็นเหยื่อของอิสราเอล  การเล่นเกมระดับภูมิภาคของผู้ที่อยู่เบื้องหลังฝ่ายไหนต้องตกเป็นเหยื่อกับ ภาวะจำยอมให้กับอิสราเอล จะมีใครทำได้อย่างฮามาสที่เข็มแข็งได้ขนาดนี้

สิ่งที่ควรเจรจามากที่สุด

สิทธิการคุ้มครอง พลเรือนภายใต้การยึดครอง ควรทำการระบุเอาไว้ในข้อตกลงหากมีการเจรจา  เช่นหากมีการประชุมที่เจนีวา ควรที่จะยื่นต่อสหประชาชาติ เพราะสิ่งที่จะดึงดูดความสนใจในการสร้างร่วมกัน  ฉะนั้นแล้วทั้งสองฝ่ายต้องคิดอย่างรอบคอบ เพราะการเข้าไปแทรกแซงในเรื่องแบบนี้หากผิดผลาดผลเสียตามอย่างแน่นอน การสร้างหรือการสรรหาความคิดใหม่ๆ ในการแก้ปัญหา ควรออกจากกรอบในแบบดั้งเดิม ทั้ง สหประชาชาติที่มีอำนาจในการสนับสนุน หากอิหร่านให้บทบาทในการเจรจาสามารถที่จะให้ฮามาสพึงปฏิบัติได้

แต่สิ่งที่ อยากรู้ก็คือว่าวัตถุประสงค์เบื้องหลังของสงครามในรอบนี้ วัตถุประสงค์ของทั้งสองฝ่ายนั้นคืออะไร ชนวนจุดเริ่มต้นของสงคราม  เกมก่อนการเลือกตั้งของอิสราเอล อะไรเป็นกลยุทธ์ของอิสราเอล  โอกาสของฮามาส เพราะเลือดของเด็กที่เสียชีวิตนั้นคงท้าทายความคิดบนเวทีโลกในหลายๆ ครั้งอาจจะทำให้มองออกว่ากลยุทธที่ต้องทำนั้นเป็นอย่างไรเพื่อทางออกที่ ชัดเจน!!

ดร.ทศพร มะหะหมัด

อาจารย์ประจำศูนย์อิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต วิทยาเขตพัฒนาการ